Beknopte geschiedenis van de orgels van de Augustijnenkerk
In de Augustijnenkerk stond in het midden van de zestiende eeuw reeds een orgel, waarvan niet bekend is hoe groot het was en hoe het er uit heeft gezien. Het werd in de zeventiende eeuw gemoderniseerd en in 1775 vervangen door een orgel van H.H. Hess. Het Hess-orgel werd in 1899 vervangen door het huidige Maarschalkerweerd-orgel.
Het eerste orgel
In de Middeleeuwen werd het orgel meestal zo dicht mogelijk in de nabijheid van het koor geplaatst in verband met de liturgische zangen. Dit was ook het geval in de Augustijnenkerk, zoals blijkt uit rekeningen over 1555, toen er wagenschot (eikenhout) werd geleverd voor het nyeu orgel staande ten Augustinen, dat zijn plaats kreeg tegen de oostmuur van de zijbeuk. Tevens werden door de smid sloten geleverd.
Ook de naam van de organist wordt genoemd: Mr. Bernord.
Op een oude plattegrond van 1690, waarop de graven zijn ingetekend, is ook de plaats van dit orgel aangegeven.
Het onderhoud was in eerste instantie in handen van orgelmaker Jan Roose, die wellicht ook de bouwer geweest is. In 1604 gaat het orderhoud, wegens blindheid, over naar Albert Kiespenning. In die periode werd het orgel voorzien van frontdeuren, door touwen bediend. Na het overlijden van Albert Kiespenning in 1625 wordt het onderhoud aan de stadsorgels overgedragen aan de organist Hendrick Speuy. Hij doet dat twintig jaar lang. In 1645 wordt Germer van Hagerbeer gecontracteerd voor het maken van enkele nieuwe registers; die worden noodzakelijk geacht omdat sinds 1638 het gebruik van het orgel tijdens de kerkdiensten weer is toegestaan. Helaas overlijdt Van Hagerbeer in 1646 en laat het orgel onvoltooid achter. Het werk wordt afgemaakt door Willem Daekens uit Bergen op Zoom.
Later wordt aan het orgel gewerkt door Jan Bremser uit Mechelen, Jacob Cools, Johannes Duyschot, Casper Cousijns, Jean Francois Moreau en Jacobus Robbers.
Waarschijnlijk vanwege een kerkbrand wordt in 1772 besloten tot nieuwbouw. Het orgel beschikte op dat moment 25 stemmen, verdeeld over twee klavieren en pedaal. Het tweede klavier was een rugwerk.
Het Hess-orgel
Het nieuwe orgel wordt gebouwd door Hendrik Hermanus Hess te Gouda en geplaatst op een nieuwe galerij aan de Voorstraatzijde.
De opdracht daartoe werd in 1773 aan hem verstrekt en het orgel wordt in 1775 gekeurd door Egbertus van Eem en P.A. Hagen.
De kas was waarschijnlijk gemaakt in een mooie Lodewijk XVI-stijl, zoals in de Nieuwe Kerk van Haarlem (zie afbeelding)
In de jaren die volgden werden door Hess nog enkele wijzigingen aangebracht. In 1793 werd het onderhoud overgenomen door de plaatselijke orgelmaker J.M. Müller. In 1800 volgen Pieter Johans Geerkens en later zijn zoon Johannes hem op. In 1843 neemt Kam & Van der Meulen het stokje over. In 1843 worden diverse werkzaamheden uitgevoerd voor het bedrag van F. 1.192,-
Vanaf 1863 nemen de klachten over het instrument toe. Offerte voor herstel wordt opgevraagd bij J. Bätz & Co. J.F. Witte wil het orgel niet in onderhoud nemen en ziet nieuwbouw als enige oplossing.
In 1893 is het instrument nog steeds niet gerepareerd en wordt er tweemaal een offerte gevraagd bij J.J. van den Bijlaardt. Ook deze worden niet uitgevoerd en op advies van organist Samuel de Lange wordt opnieuw tot uitstel besloten.
In 1897 verschijnt de reddende engel: emerituspredikant J.J. Stronck die onder zekere voorwaarden een mooi bedrag ten behoeve van nieuwbouw schenkt.
In 1899 werden de resten van het danig gehavende instrument door een vishandelaar geplaatst in de gereformeerde Nieuwe Oosterkerk te Rotterdam. In1905 werd het door J.J. van den Bijlaard overgebracht naar de gereformeerde kerk te Putten op de Veluwe (zie afbeelding). Wat er nu [1981] nog van het instrument over is, berust in de gereformeerde kerk te Muiden. (bron: F.W. Huisman)
Afbeeldingen
Bron
In "Het Orgel" nummer 8 uit 2008 schreef Auke Hendrik Vlagsma het artikel "Vier voormalige orgels in Dordrecht" waarin ook het eerste orgel en het orgel van H.H. Hess genoemd worden. Met welwillende toestemming van de redactie citeerde ik een aantal fragmenten daaruit. U kunt ook het volledige artikel downloaden. De foto van het Hess-orgel in de Gereformeerde kerk van Putten is afgkomstig uit de collectie vam wijlen Hans Kriek.
Download het artikel "Vier voormalige orgels in Dordrecht"
Het Maarschalkerweerd-orgel
In 1897 schonk dr. J.J. Stronck, emerituspredikant te Dordrecht, een bedrag van 25.000 gulden (11.364 euro) voor de bouw van een nieuw orgel. Als voorwaarde stelde hij onder meer, dat de oude balustrade moest blijven staan en dat ook het Dordtse wapen boven het oude orgel een plaats moest krijgen op de nieuwe orgelkas.
Het orgel werd in 1899 geplaatst door de orgelmaker M. Maarschalkerweerd te Utrecht en op zondag 24 september van dat jaar plechtig ingewijd door dr.J.Th.A. Jonker.
Het instrument heeft 27 stemmen, verdeeld over twee klavieren en pedaal.
In het najaar van 2019 werd groot-onderhoud verricht door J.J. Elbertse te Soest.
