Inloopconcert Jaap Boer
Programma
- Uit: Suite Passie en Pasen - Jan Zwart (1877-1937
Introïtus “Christus is opgestaan” met de kleine fantasie over “Daar juicht een toon daar klinkt een stem” - Deuxième Choral en si mineur (Choral II – 1890 – FWV 39) - César Franck (1822-1890)
- Uit: Zwölf Stücke für die Organ (opus 59) - Max Reger (1873-1916)
- Melodia (nr. 11)
- Uit: Sonate V en ut mineur (opus 80) – Alexandre Guilmant (1837-1911)
- Choral et fugu
- 2 Paaspsalmen:
- Orgelkoraal Psalm 16 - Feike Asma (1912-1984)
- Fantasie (toccata) over Psalm 118 - Jan Zwart (1877-1937)
Toelichting enkele orgelwerken
Alexandre Guilmant – Sonate V – Choral et Fugue (opus 80)
De vijfde sonate, voltooid in 1894 toen Guilmant reeds 58 jaar oud was, werd in zijn uiteindelijke vorm voor het eerst door Guilmant zelf uitgevoerd tijdens een concert in het Paleis du Trocadéro te Parijs op 18 april 1895. Daarvoor had hij de afzonderlijke delen al in de missen in de La Trinité gespeeld. Guilmant droeg dit stuk op aan de Amerikaanse organist Clarence Eddy, en schonk hem een exemplaar van het manuscript. Het is een werk van grotere betekenis dan al de andere werken die Guilmant geschreven heeft in de twintig jaar die verstreken waren sinds de Première Sonate.
Het Choral et Fugue, genoteerd in een snel tempo in C-groot, bestaat uit een briljante fuga. De fuga wordt ingeleid en afgewisseld door afzonderlijke, rustige gedeeltes van een origineel koraalthema. Let vooral op de noten van het fugathema (C-G-E-A). Deze vormen de ineengevlochten initialen van degene aan wie het stuk is opgedragen (Clarence Eddy) en de componist zelf. (Alexandre Guilmant).
Het koraal in C grote terts wordt eerst in een zacht klinkende registratie gespeeld. Het laatste akkoord valt samen met het startpunt van de fuga. Deze verloopt met een normale expositie (= de eerste doorvoering van het thema) in de hoofd- en een tweede expositie in de parallel-toonsoort.
Volgens de regel van de schoolfuga behoort nu een expositie in de onderdominant te volgen. Juist wanneer deze zicht heeft aangekondigd, komt er een herhaling van het koraal in deze onderdominant toonsoort. En pas daarna voltrekt de combinatie van de eerste koraalregel met het fugathema in de toonsoorten van onderdominant en onderdominant-parallel. Via dreunende orgelpunten, Engfuhrungen (in de fuga: het inzetten der thema’s voor de andere stemmen, meestal in de laatste doorvoering, die eveneens Engfuhrung wordt genoemd), toccata-achtige passagewerk en nog enkele combinaties van koraal- en fugathema wordt maestoso en fff (3x fortissimo (heel erg luid)) het grandioze slot bereikt.
Max Reger - Zwölf Stücke für die Organ (opus 59) – Melodia (nr. 11)
Max Reger, van wie wij dit jaar zijn 150 jarige geboortedag gedenken, toonde een grote voorliefde te hebben voor de traditionele muzikale vormen en de polyfonie van Johann Sebastian Bach en zijn voorgangers. In zijn omvangrijke orgeloeuvre greep hij dan ook meermalen terug op klassieke vormen als preludium, fuga, canon en toccata. Daarnaast schreef hij meerdere verzamelingen karakterstukken zoals opus 65, 80, 129 en de Zwölf Stücke opus 59, gecomponeerd tussen 17 juni en 1 juli 1901 (elk dag één behalve op zondag) Het elfde stuk in de reeks, Melodia, is een zangrijke melodie die door vele toonsoorten gaat.
César Franck – Deuxième Choral (Choral II)
De Trois Chorals pour grand Orgue van César Franck werden geschreven in het jaar van de dood van de componist (1890) en vormen zijn muzikale nalatenschap. Deze werken, gepubliceerd in 1892 door Auguste Durand, brengen de essentie van Francks muziek over in hun mix van gewijde en concertelementen. Elk van de drie koralen verenigt een krachtige gedreven expressie met een vernieuwende structuur die zich manifesteert als een unieke samenvoeging van verschillende klassieke vormen en genres. De term 'koraal' verwijst niet naar de op koraal gebaseerde compositie van de baroktraditie, maar is een grootschalige fantasie waarin de kern een vrij verzonnen koraalachtige melodie is. Franck droeg de Trois Chorals op aan zijn collega's Eugène Gigout, Alexandre Guilmant en Théodore Dubois. Maar om onbekende redenen wordt Choral No.2 in de postume gedrukte editie opgedragen aan de uitgever Auguste Durand, terwijl Choral No. 3 in de gedrukte versie opgedragen wordt aan Francks voormalige compositiestudente Augusta Holmès. In navolging van Bach keert Franck in Choral II (voltooid op 17 september 1890) terug naar de ostinato-variatievorm. Het werk is opgebouwd uit twee delen, verbonden door een declamatorisch recitatief (Largamente con fantasia). In het eerste deel (maestoso) wordt het donkere hoofdthema aanvankelijk uitgewerkt en gevarieerd in de vorm van een passacaglia, maar is veel vrijer van opzet. De passacaglia-bas is in de eerste viermaal zestien maten goed te volgen (driemaal in b en de vierde keer in E), maar moet daarna het veld ruimen voor ander materiaal. Na de expositie van een nieuw thema en cadens-achtige passage wordt in het tweede deel het thema uitgewerkt in een fugato in G mineur en ontwikkelt zich uiteindelijk tot een climax in een laatste grandioze voordracht van het hoofdthema in het pedaal. Beide delen sluiten in verstild af met een meditatief slot. (B majeur)
CV
Jaap Boer (1961) geboren te Ridderkerk, heeft orgelles gehad van de heer H. Rijnsaardt (Ridderkerk), Jan J. van den Berg (Nieuwe Kerk te Delft), Bas de Vroome, (Oude en Nieuwe Kerk te Delft) en van de titulair-organist van de Laurenskerk te Rotterdam, Hayo Boerema. Thans volgt hij orgelles van Cor Ardesch in de Grote Kerk te Dordrecht.
Jaap Boer is vaste organist van de Gereformeerde Gemeente te Zwijndrecht. Daarnaast was hij 35 jaar vaste organist van het mannenkoor Door Eendracht Verbonden te Werkendam en 30 jaar van het gemengde koor Canticum van de Gereformeerde Gemeente te Zwijndrecht. Tevens heeft hij een aantal jaar het mannenkoor Groot Rotterdam uit Rotterdam begeleidt. Momenteel begeleidt het kinderkoor “De kleine Lofstem” van de Gereformeerde Gemeente te Zwijndrecht wat onder leiding staat van zijn zoon William.
Hij begeleidde het Groot Samengesteld Mannenkoor in kathedralen van Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk, Tsjechië en Zwitserland.
Wilt u dit orgel ook eens bespelen? Boek een orgelspeelavond!
